Eastern Holandès Cays

We zijn gisteren op bezoek geweest bij Edwino en zijn gezin. Edwino is een
Kuna indiaan, die met zijn echtgenote, hun vijf kinderen (10, 8, 4, 2 jaar
oud en de jongste van 3 maanden) en vier vissende vrienden heeft besloten om
Ogoppiriadup te gaan ontginnen. Dat eiland is een onderdeel van de Eastern
Holandès Cays waar wij liggen, een van de meer oostelijke delen van Kuna
Yala, de Kuna naam voor deze archipel. De naam San Blas komt van de Spaanse
Conquistadores en is dan ook niet echt populair bij het volk. We hebben
overigens altijd een beetje een knoop in ons hoofd, als het gaat om onze
oriëntatie. Vanuit onze lagere school geografische kennis hebben wij
overgehouden, dat de Amerika’s een noord-zuid oriëntatie hebben, maar dat
geldt hier in Midden Amerika helemaal niet. Panama ligt oost-west. Vandaar
dat we nog steeds niet westelijker zijn, dan toen we de Cabo San Antonio, de
westpunt van Cuba, rondden.
Terug naar Edwino en zijn gezin. Sommige eilanden van Kuna Yala zijn
behoorlijk dicht bevolkt. Als je een luchtfoto van zo’n eiland ziet, zoals
die in de voortreffelijke Panama Cruising Guide van Eric Bauhaus staat, dan
is het een aaneengesloten serie daken. Edwino en zijn vrouw hebben kennelijk
besloten om de ruimte op te zoeken. Dat besluit is niet eenvoudig. Op dit
moment woont het gezin in een erg eenvoudige hut, gemaakt van een frame van
stokken dat met paktouw aan elkaar zit en waar plastic omheen zit om regen
en wind buiten te houden. “Binnen” hangen drie hangmatten voor de ouders en
de oudste. De rest slaapt vrij van de grond op een bed gebouwd van balken
daaronder. Met de jaren moet dat beter worden. Ze kunnen hier leven van de
visvangst. Ze kunnen genoeg vangen om wat te verkopen aan de toeristen en
zelf van te eten. Een vetpot zal het niet zijn. Andere inkomsten bronnen
zijn het verzamelen van kokosnoten en het verkopen van Mola’s aan de
toeristen. De kokosnoten lazeren overal op het eiland als ze rijp zijn uit
de hele hoge kokospalmen. Je moet er echt geen op je kop krijgen. de
kokosnoten woorden gekocht door boten, die uit Colombia komen en die veertig
centavos per noot afrekenen. Edwino rekent zeker op de verkoop van een
vijfhonderd noten per maand.
Terwijl hij vist, Mola’s gaat verkopen, de carburateur van de
buitenboordmotor schoon maakt, de hut oplapt en staande houdt, het land
voorbereidt, zodat hij er meer bananen bomen en bomen voor sinaasappelen,
grapefruits en citroenen op kan planten, zorgt zijn vrouw voor de kinderen
en maakt ze de Mola’s. Mola’s zijn textiel kunstwerkjes. Een combinatie van
het creëren van verschillende figuren door het wegknippen van stukjes stof
van de verschillende gekleurde lagen, zodat de onderliggende laag zichtbaar
wordt en het op de bovenste laag naaien van kleine stukjes stof. Dat wordt
allemaal met garens in de passende kleur aan elkaar gezet met heel veel hele
kleine steekjes. Op die manier worden gestileerde vogels weergegeven of hele
knappe krabben met runen-achtige motieven er omheen. De Mola’s dienen als
versiering op zichzelf, maar worden ook gebruikt als onderdeel van de
prachtige kleurrijke kleren waarin de vrouwen hier gehuld gaan. Die
kleurrijke kleren worden bovendien aangevuld met kralenbanden die de vrouwen
om armen en benen dragen. Het ziet er fantastisch uit.
Het besluit om dit te gaan doen is waarschijnlijk door haar genomen. De Kuna
maatschappij is een matriarchaat, als we het ons bekende vocabulaire
gebruiken. Volgens de Guide van Bauhaus is het ‘matrilineal’, een begrip wat
we niet kennen en bij gebrek aan internet niet meteen kunnen googlen of
wikipediajen. Gaan we nog wel doen. Het is ook nogal een besluit, want het
zal het gezin voor een belangrijk deel van het jaar uit elkaar rukken. In
maart begint de school weer en gaat moeders met het kroost naar het oude
eiland terug en zullen ze elkaar maar zelden te zien krijgen.
Gelukkig was ze er nu wel. Ik heb namelijk weinig op – hoe mooi en knap ik
het ook vind – met de Mola’s. Wat moet ik ermee. Een fantasieloze houding,
die Hanneke mij natuurlijk niet in dank afneemt. Maar, eureka, wat te denken
van een Mola met een afbeelding van onze (Nelly) Roos, niet de boot, maar de
roos? We legden dat idee voor aan Edwino, toen hij de eerste keer bij ons
aan boord kwam. Hij zou het met zijn vrouw bespreken. Twee dagen later kwam
hij met de eerste, eenvoudig uitgevoerde, Mola van onze roos aanzetten. Hij
was prachtig. We hebben hem toen meteen opdracht gegeven voor een
uitgebreidere versie van de roos. Toen we gisteren bij de familie op bezoek
waren, had moeders nauwelijks tijd voor ons. Ze was keihard aan het werk
tussen de borstvoeding van de twee jongste kinderen door. Hij wordt
prachtig.