We hebben het eigenlijk nooit echt slecht, maar sommige dagen steken er toch nog boven uit. Vandaag was zo’n dag. We doken in de geschiedenis van het wedstrijdzeilen, maar ook in de geschiedenis van een industriële onderneming. We zijn vandaag met de bus naar Bristol gegaan, voor een bezoek aan het museum over de Herreshoff Manufacturing Company. We hebben daarvan zoveel foto’s, dat we het maar even anders doen dan anders. Ik, Pim, schrijf een verhaal en Hanneke kiest gewoon een heleboel foto’s uit, die we dan met minimaal commentaar plaatsen.
De Herreshoff Manufacturing Company werd gerund door twee broers: John (1841-1915) en Nathanael (1848-1938). John verloor al heel vroeg het zicht in een van zijn ogen door glaucoma. Tot overmaat van ramp, verloor hij tijdens een stoeipartij met een van zijn broers op zijn 15e ook zijn andere oog. Hij moest verder blind door het leven. Zijn 6 jaar jongere broer Nathanael verving toen zoveel mogelijk zijn ogen. Samen gingen ze zeilen en Nathanael vertelde wat John moest weten. Zelf werd Nathanael op die manier, op hele jonge leeftijd, ook een uitstekende stuurman.
Vlak voor John blind werd, was hij begonnen met het bouwen van een zeilboot. Hoewel hij door het verlies van zijn ogen depressief werd, slaagde hij er toch in het jacht af te bouwen. Hij bleef hiermee doorgaan, maar zijn broer Nathanael ging engineering studeren aan MIT. Nathanael bouwde een mooie carrière voor zichzelf op, maar John bleef hem vragen terug te komen naar Bristol om met hem het bedrijf uit te bouwen. Uiteindelijk stemde Nathanael daarin toe en werden zij gelijkwaardige partners in de Herreshoff Manufacturing Company. Nathanael had daarbij twee voorwaarden gesteld. Ten eerste zouden ze hun producten altijd zo goed mogelijk maken en ten tweede zouden ze nooit met geleend geld werken en alles boter bij de vis afrekenen.
Het tweemanschap functioneerde voortreffelijk. John had ondanks of dankzij zijn handicap hele goede zakelijke instincten ontwikkeld en Nathanael was niet alleen creatief, maar ook een zorgvuldig engineer, met groot gevoel voor detail. Zij bouwden ‘Stiletto’, een stoomboot, die het tot dan toe snelste stoomschip in een rechtstreekse krachtmeting wist te verslaan. Dat leidde tot de bouw van veel stoomboten voor de marine en de commerciële sector.
Rond 1890 bouwden zij ‘Gloriana’, een zeiljacht, dat dusdanig succesvol was, dat velen van de rijken in Newport bij hen ook een schip wilden bestellen. Het absolute commitment aan kwaliteit sprak deze klandizie aan, maar zorgde er ook voor, dat de firma uitstekende vaklieden in dienst kreeg en kon houden. Mensen die trots waren op het bedrijf, waar zij werkten, trots op hun eigen vakmanschap en trots op de producten, die zij met elkaar tot stand brachten. Uiteindelijk had het bedrijf 300 van dit soort ambachtsmensen in dienst. Zowel Nathanael, inmiddels vooral bekend als Captain Nat, en John kende al hun mensen en staken hun waardering niet onder stoelen of banken. Zo hadden zij speciaal voor die mensen een huis laten bouwen met een sociale functie, waar mensen konden lunchen, een keutje konden leggen en zich bij het bedrijf thuis konden voelen.
Nathanael was enorm betrokken bij de productie en de bedrijfseconomische kant was in perfecte handen bij John, die op basis van een heldere omschrijving binnen een zeer kort tijdsbestek verbindende prijzen kon afgeven voor de bouw van vaak complexe schepen.
Nathanael maakte zijn ontwerp aan de hand van een halfmodel. Een blok hout, dat hij met schaven en schuren de vorm gaf van de romp die hij wilde maken. Dat halfmodel werd dan met een slim apparaat afgetast, zodat er tekeningen van gemaakt konden worden, die dan weer dienden voor het maken van mallen en spanten en voor het interieurontwerp. Daarmee hield het echter voor Nathanael niet op. Hij was ook een voortreffelijk ingenieur, die het beste uit nieuwe technieken en materialen kon halen. Die ook fouten maakte, maar dan slechts één keer. De New York 90 bleek niet stijf genoeg te zijn. De 30 was dat vervolgens wel en de vele America’s Cup boten, die zij bouwden, hadden op de spanten diagonale verstijvingen, waardoor de schepen stijf werden.
Nathanael liep minstens twee keer per dag over de werf en door de werkplaatsen en kende zijn product dan ook tot in de kleinste details. Omdat hij met vakmensen werkte, had hij respect voor hen en zij voor hem, zodat er ondanks de duidelijke hiërarchie een constructieve dialoog gevoerd kon worden.
In 1903 bouwde Herreshoff de ‘Reliance’, het grootste jacht, dat ooit de America’s Cup verdedigde. Het was tegelijkertijd het toenmalige hoogtepunt van de waanzin van de strijd om deze trofee. De boot was gebouwd met een loden kiel, een koperen romp en met aluminium delen in het dek. Dat betekende, dat de boot zichzelf dankzij elektrolyse begon op te vreten vanaf het eerste moment dat zij in het zoute water werd gelegd. De boot heeft de drie wedstrijden, die zij voor de Cup moest varen gewonnen, heeft toen nog een klein jaar op de kant gestaan en is toen gesloopt. De sloopopbrengsten waren begroot bij de budgettering van het project.
Het ’Reliance’ project draaide om een schip, dat dusdanig tot de verbeelding spreekt, dat er zowel in Duitsland als in Bristol zelf (http://therelianceproject.com) momenteel wordt gewerkt aan een schaalmodel. Het schaalmodel in Bristol wordt gemaakt op 1/6 van de ware grootte. Totaal ongebruikelijk en onhandig voor een project dat in Engelse maatvoering met halve, kwart en achtsten van een inch gebouwd is. Een hel voor de bouwers, die zijn oorsprong vond in de poppetjes die het model moeten gaan bemannen en die op schaal 1/6 van de echte mens zijn. Dat lijkt onnozel, en dat is het ook, maar het gaat wel om 60 van die poppetjes, die al jaren geleden zijn gekocht bij de start van het project. Om het project toch tot een goed einde te kunnen brengen is de projectleiding nu in handen van een vliegtuigbouwkundig ingenieur, die in ieder geval goed kan rekenen.
Aan het model kun je in alle details van de constructie zien hoe Nathanael overal de grenzen wist te vinden om met een zo laag mogelijk gewicht te kunnen bouwen, zodat de boot met zoveel mogelijk ballast in de kiel zou kunnen varen en daardoor meer tuig zou kunnen voeren. De constructie van romp, mast, beslag en zeilen werd allemaal in eigen huis uitgevoerd en was op alle gebied baanbrekend en toonaangevend. De Engelse uitdagers hadden met de ‘Shamrock’ nooit een schijn van kans.

Ik zou zo nog wel even door kunnen gaan. Ik heb genoten van het aanstekelijke enthousiasme van iedereen in het museum. We werden ontvangen door een dame, waarvan ik de naam helaas niet weet, maar die ons in grote trekken de geschiedenis van het bedrijf vertelde. Zij droeg ons over aan Dyer Jones, een autoriteit op het gebied van de America’s Cup en de geschiedenis van de 12m klasse. Dyer nam ons mee naar de kamer met de halfmodellen en onderhield ons een uur lang met groot enthousiasme over het bedrijf, de mensen, de klanten en de producten. Ook kwamen we Halsey Herreshoff, een kleinzoon van Captain Nat, nog tegen. Sandy Lee verwelkomde ons met groot enthousiasme bij het ‘Reliance project’.

Het succesvolle partnerschap van de broers eindigde in 1914, toen John een order accepteerde van de Russen op basis van financiële condities, die indruisten tegen de oorspronkelijke afspraken van de broers. John had in dit partnerschap echter de steun van Nathanael nodig. Die weigerde de deal te aanvaarden en John verliet het bedrijf. Hij overleed veertien dagen later.

De mevrouw die vol enthousiasme ons van alles over de gebroeders en hun familie vertelde.

De hal met gerestaureerde historie.

1909 ‘Cara Mia’ is een van de vele exquise modellen die het museum rijk is.

Deze modellen geven een overzicht van de ontwikkeling van jachten, en vooral het ontwerp van de kiel, in de loop van de tijd.

De omvangrijke collectie halfmodellen die Captain Nat heeft gemaakt. Niet alle modellen zijn uiteindelijk gebruikt en van sommige modellen zijn meerdere schepen gemaakt.

Dyer Jones trok handschoenen aan als hij objecten uit de collectie in de hand nam, zoals dit boekje met bouwinstructies en andere aantekeningen voor de bouw van een schip.

Nathanael Herreshoff.

Met dit apparaat kon een model nauwkeurig in X, Y en Z richting afgetast worden. De cijferreeksen die dat opleverde,maakte het mogelijk om tekeningen te maken en mallen of spanten.

De familiebootjes werden altijd naar Oma Julia vernoemd.

Als je geen sleeptank hebt, maar wel een snel stromende rivier, kun je nog een heleboel leren van je model.

De werkkamer met al het bewaarde gereedschap, dat hij gebruikte om zijn halfmodellen te creëeren.

De grote hal gezien vanaf de ‘Torch’.

We mogen de ‘Torch’ van binnen en van buiten inspecteren.

Het jacht was toen al van alle gemakken voorzien, met een sjieke houten bril.

De keuken met de kraan/pomp.

Er konden 4 man op slapen.

Even voor het gevoel. Het schip schijnt heel goed te sturen.

De hal met ‘Sadie’ in het midden.

Mooie sloep.

De ‘Reliance’.

Met 68 man bemanning.

Als je een Yawl maakt, kom je daar moeilijk langs met een helmstok en moet je met andere middelen aan de gang om te kunnen sturen.

Historische foto’s, die voor een groot gedeelte nog werden gemaakt met een camera op een driepoot met een zwarte doek om het hoofd.
De foto van het vliegtuig is de Curtis waarmee de Amerikaanse marine in etappes de eerste Atlantische oversteek maakte in 1914. Herreshoff bouwde de romp en de drijvers.

Daarna door naar het ‘Reliance Project’ verderop in de straat op nummer 28. Op de voorgrond het model van de Reliance, op de achtergrond het jacht, dat Cornelius Vanderbilt cadeau kreeg voor zijn 16e verjaardag. Dat jacht wordt ook weer volledig gerestaureerd.

De mast en de giek en gaffel waren oorspronkelijk van metaal, maar de rondhouten voor het topzeil en de spinaker boom zijn opgebouwd uit houten delen. De opengewerkte voorbeelden laten zien, hoe deze rondhouten hol waren en er zoveel mogelijk gewicht werd bespaard, zonder aan stijfheid en sterkte in te boeten.

De boegspriet, oorspronkelijk een massieve boomstam.

Mooie verhalen van Sandy Lee over hoe het allemaal tot stand komt en over de liefhebbers, die hieraan meewerken.

Het sloepje erbovenop.

Hier wijst Dyer naar het halfmodel van de extreem gemeten ‘Reliance’. Na dit avontuur realiseerde iedereen zich, dat de grenzen van het redelijke bereikt waren, met de lange overhangen, waardoor waterlijnverlenging kon optreden van de 90 voet als de boot stil lag tot ruim 130 voet. Op de Shamrock zijn tijdens die campagne zelfs mensen overboord gespoeld en zijn er slachtoffers gevallen. De regels zijn daarna veranderd en er werd meer op zeewaardigheid en veiligheid gelet.
Overigens zijn de modellen niet op een of andere schaal gemaakt. De grootte hing gewoon af van het stuk hout dat beschikbaar was. Later werden de afgetaste maten zo bewerkt, dat de gewenste eindmaten eruit kwamen.

Het was me het dagje wel. Toen we weer aan boord waren kwam Dyer met een oude ‘S’ nog even langs varen.